Margraten en Ysselsteyn

Wie als auteur een bijdrage heeft geleverd aan Een open zenuw heeft zich sinds de boekpresentatie inmiddels ook volop als lezer kunnen ontplooien. Het boek telt immers een imposant aantal bijdragen van collega’s die om uiteenlopende redenen de aandacht trekken. Hun gezamenlijke werk lees ik stapsgewijs, daarbij veelvuldig constaterend hoezeer zij een verrassend overzicht tonen van die opmerkelijk veelvormige wijze waarop sinds 1945 vorm is gegeven aan ‘de oorlog’. Over die typisch Nederlandse aanduiding van de Tweede Wereldoorlog blijf ik me overigens verbazen, alsof we in Nederland eigenlijk maar één militair en politiek conflict kennen dat we de moeite van het herinneren waard achten.

Zelf schreef ik over de Amerikaanse oorlogsbegraafplaats in Margraten waar ook dit jaar op 30 mei, ditmaal in aanwezigheid van koningin Beatrix en diverse Amerikaanse en Nederlandse hoogwaardigheidsbekleders, opnieuw de jaarlijkse Memorial Day plaatsvond. De hoge gasten bij deze gelegenheid waren te danken aan het feit dat de oorlog nu 65 jaar achter ons ligt. Dat vroeg om een nadrukkelijke accentuering.

Slechts enkele dagen eerder vond elders in Limburg een andere plechtigheid plaats. Op de Duitse militaire begraafplaats in Ysselsteyn – die aanmerkelijk minder bekendheid geniet dan ‘Margraten’ – werden tijdens een sobere ceremonie de stoffelijke resten van zeventien, merendeels ongeïdentificeerde Duitse soldaten begraven. De Duitse ambassadeur was de hoogste aanwezige autoriteit te midden van Duitse en Duitse scholieren. Hoewel er geen sprake was van militair eerbetoon, gold de eenvoudige plechtigheid niettemin als een blijvende wijziging van het begrafenisprotocol. Tot nu toe vonden dergelijke bijzettingen steeds in stilte plaats zonder enig ceremonieel.

In Ysselsteyn en Margraten is de oorlog niet ver weg. En tegelijkertijd heeft die oorlog op beide plekken een geheel eigen vorm en ook een eigen betekenis. Twee Limburgse voorbeelden laten zien dat de herinnering aan de oorlog bepaald niet eenvormig is, op sommige momenten ook weerbarstig. Alleen door zicht te houden op dergelijke nuances blijft een herinneringscultuur levendig.

Kees Ribbens